Dobre wykorzystanie przestrzeni, nawet tej zewnętrznej

Jest to jeden z ciekawszych efektów nowych badań neurobiologicznych „Design for Well-being” będących wynikiem długoletniej współpracy pomiędzy Pratic i pracownikami profesora Stefano Calabrese z Uniwersytetu IULM oraz Uniwersytetów Modenie i Reggio Emilia.

 „Jeśli spojrzymy na świat współczesnego designu – od architektury, poprzez wystrój wnętrz, aż po akcesoria meblowe – jesteśmy skłonni myśleć, że tworzeniu przewodniczy analityczna lewa półkula naszego mózgu, która jest odpowiedzialna za to, co użyteczne, praktyczne, funkcjonalne” – mówi Stefano Calabrese, „Ale jeśli przyjrzymy się całemu, składającemu się z dwóch półkul mózgowi, możemy stworzyć neurohistorię ludzkiego projektowania, w której wszystko – tworzenie przedmiotów, języków, porządków społecznych, estetycznych formatów – jest wynikiem rywalizacji między dwiema półkulami, prawą i lewą. I jest to rywalizacja prowadzona za pośrednictwem kształtów, kolorów, kompozycji architektonicznych”.

Ścisły związek między cechami lewej półkuli mózgu a istotnymi aspektami zachodniej nowoczesności pokazuje mechanizm, w którym technologia zmierza do zmniejszenia znaczenia kontekstu społeczno-środowiskowego, fizycznego, emocjonalnego wymiaru życia, a to pozwala prawej półkuli osadzić informacje przetwarzane przez lewą półkulę – precyzyjne, ale fragmentaryczne – w jednolitej ramie.

Odkryta na nowo rola prawej półkuli jest ewidentna szczególnie w nowym podejściu projektantów do sytuacji zastanej, do wrażliwości na aspekty ekologiczne.

W tym nowym scenariuszu zastosowanie neurobiologii w architekturze ma fundamentalne znaczenie, gdyż projektantów coraz bardziej interesuje realizacja budynków, których cechy będą wyzwalać dobre samopoczucie mieszkających w nich osób.

„Z ostatnich eksperymentów neurobiologicznych", kontynuuje profesor Calabrese, „wynika, że «panoramiczne» i rozpatrywane w kontekście wizualno-przestrzennym mechanizmy prawej półkuli są wrażliwe na poziome bodźce liniowe i na określone współrzędne otoczenia – otwarte lub zamknięte, krzywoliniowe lub prostoliniowe – wpływając na odczuwanie przyjemności i emocjonalną ocenę, od stanów zaskoczenia po strach i obronę. Za pośrednictwem prawej półkuli określany jest również stopień wizualnego potencjału przestrzeni: jeśli jakaś przestrzeń jest otwarta i pozwala widzieć nawet z oddali, to będzie się bardzo podobała, ponieważ pozwala czuć się bezpiecznie w otoczeniu i widzieć otaczający krajobraz, nie będąc widzianym.

I odwrotnie, ogniskowe i szczegółowe mechanizmy wzrokowo-ruchowe lewej półkuli przetwarzają pionowe odcinki liniowe, punkty orientacyjne w środowisku architektonicznym (landmarks) i określają abstrakcyjne i kategorialne relacje przestrzenne, takie jak wysokość (duża lub mała) otoczenia, oceniając tzw. komfort ruchowy: przestrzeń wydaje się nam piękna i bezpieczna, jeśli daje nam możliwość szybkiego zbliżenia się lub oddalenia od niej”.

Z opublikowanych w czerwcu badań neurobiologicznych „Design for Well-being” wynika, że przyjazność przestrzeni zależy od stwarzanego przez nią wrażenia możliwości integracji, od zdolności do przyjęcia nas w niej.

Oprócz oczywiście percepcyjno-motorycznego potencjału przestrzeni, czyli możliwości, jakie daje nam ona w zakresie swobodnego poruszania się i możliwości objęcia wzrokiem otaczającego nas środowiska.

Pergola, konstrukcja osłonowa, oferuje jednocześnie otwarty dostęp, jak i rodzaj zabezpieczenia, potwierdzając tym samym, że doznania estetyczne zapewniane przez otoczenie wynikają z faktu, że jest ono postrzegane jako zadowalające i zaspakajające podstawowe potrzeby.

I znów mowa tutaj o zasięgu wzrokowym, który umożliwia – w kategoriach ewolucyjnych – przetrwanie, pozwalając jednostce widzieć z dala, ukryć się, identyfikować zagrożenia i ewentualnie decydować o zbliżeniu się i/lub mechanizmach obronnych.

Stefano Calabrese
Stefano Calabrese wykłada komunikację narracyjną na Uniwersytecie w Modenie i Reggio Emilia, semiotykę na IULM i neurohumanistykę na Uniwersytecie Suor Orsola Benincasa w Neapolu. Wraz ze swoją grupą badawczą stosuje metodologie neurologiczne w dziedzinach tradycyjnie humanistycznych oraz prowadzi zaawansowany kurs „Medycyny narracyjnej”. Jest autorem następujących publikacji: „Anatomia del bestseller” („Anatomia bestsellera” ) (Laterza, 2015), „Manuale di comunicazione narrativa” („Podręcznik komunikacji narracyjnej”) (Pearson, 2019), „Destra e sinistra al tempo delle neuroscienze” („Prawa i lewa strona w czasach neurobiologii”) (Mimesis, 2020).

https://www.iulm.it/it/iulm/ateneo/docenti-e-collaboratori/calabrese-stefano

Photo Courtesy: Practic